Bændur eru líka neytendur Eyjólfur Ingvi Bjarnason skrifar 17. apríl 2024 13:01 Í lok mars voru samþykkt á Alþingi lög nr. 30/2024 um framleiðendafélög sem er breyting á búvörulögum nr. 99/1993. Allnokkur stormur hefur verið í fjölmiðlum um þessa lagasetningu og margir sjálfskipaðir sérfræðingar um málefni landbúnaðar tjáð sig um málið. Í umræðum um málið á Alþingi er athyglisvert að sjá afstöðumun einstakra þingmanna til málsins milli annarra og þriðju umræðu. Flestir sammála í annarri umræðu en í þriðju umræðu virðist eins og andhverfa sumra þingmanna hafi mætti í pontu og fundið málinu allt til foráttu. Á undanförnum árum höfum við sem stundum landbúnað skynjað vel þá gjá sem virðist fara stækkandi milli dreifbýlis og þéttbýlis. Að öllum líkindum er sú stökkbreyting sem varð í málflutning einstakra þingmanna milli annarra og þriðju umræðu til marks um áðurnefnda gjá og endurspeglast í þekkingarleysi á málefnum landbúnaðarins. Alþingi til varnar skulum við einnig hafa í huga orð fráfarandi matvælaráðherra í umræðum um málið 21. nóvember sl. þegar hún segir: „Þingið fær að glíma við þetta. Þingið fær að sýna hvað í því býr.“ Það hefur verið skrifaður fjöldi skýrslna undanfarin ár sem hafa bent á nauðsyn þessarar lagasetningar og ég ætla að hrósa Alþingi fyrir að hafa stigið þetta skref og sýnt hvað í því býr. Sú samkeppni sem við stöndum frammi fyrir kemur erlendis frá og í öllum samanburði er íslenski markaðurinn örmarkaður. Þá er rétt að minna á þá staðreynd að krafan um ódýran mat er í raun ekkert annað en dýr blekking. Sjálfur hef ég í mínu búskap undanfarin ár verið að selja hluta af þeim afurðum sem ég framleiði beint frá býli. Í samtölum mínu við neytendur skynja ég mikinn velvilja neytenda í garð innlendrar framleiðslu sem virkar eins og vítamínsprauta á að halda áfram að gera það sem ég er að gera. Helstu ástæður dvínandi framleiðsluvilja bænda undanfarin ár, eru fyrst og fremst langvarandi afkomuleysi og sú staðreynd að kjör þeirra sem stunda landbúnað hafa dregist verulega saman í samanburði við kjör annarra stétta í landinu. Á vef Hagstofunnar má finna upplýsingar um atvinnutekjur skattskyldra einstaklinga á Íslandi. Árið 2022 voru meðalatvinnutekjur þeirra einstaklinga sem höfðu skráðar atvinnutekjur 624 þúsund krónur á mánuði. Í samantekt Byggðastofnunnar frá því í maí 2022 eru skilgreind nokkur mikilvæg sauðfjárræktarsvæði á landinu. Á meðfylgjandi mynd eru atvinnutekjur á landinu öllu bornar saman við atvinnutekjur í sveitarfélögum skv. skilgreiningu Byggðastofnunnar og meðallaun á sauðfjárbúum skv. gagnasöfnun RML árið 2022. Mánaðarlaun sauðfjárbúa eru 45,5% af meðalmánaðarlaunum í landinu árið 2022. Er skrítið að framleiðsluvilji bænda hafi dvínað við þessi rekstrarskilyrði? Samanburður á atvinnutekjum (mánaðarlaunum) á landinu öllu, mikilvægum sauðfjársvæðum skv. skilgreiningu Byggðastofnunnar og á sauðfjárbúum á landinu öllu árið 2022. Á undanförnum 20 árum hefur framleiðsla dilkakjöts á hverja vetrarfóðraða kind aukist um 20% skv. gögnum Hagstofunnar. Það endurspeglast í því að breytilegur kostnaður á föstu verðlagi hefur nánast staðið í stað á hvert kíló dilkakjöts samanber greiningu Landbúnaðarháskóla Íslands síðan í maí 2021. Þar segir: „Meðaltal breytilegs kostnaðar er 474 kr./kg að meðaltali árin 2017–2019 samanborið við 479 kr./kg fyrir allt tímabilið frá og með 1998.“ Bændur eru fyrst og fremst að kalla eftir sanngjarnari skiptingu vöruverðs milli frumframleiðenda, afurðastöðvar og verslunar. Þar er munurinn mikill eftir ólíkum greinum. Frumframleiðandi kjötvara er að fá að jafnaði 30-35% af útsöluverði vörunnar í búð í sinni hlut meðan frumframleiðandi á útiræktuðu grænmeti er að fá 50-60% af útsöluverði í búð, breytilegt eftir tegundum. Samkeppni við innlendan landbúnað kemur öll erlendis frá vegna smæðar markaðar og svo máttleysis stjórnvalda þegar kemur að tollum á búvörur. Höfum það hugfast að launakjör verkafólks erlendis eru allt önnur en launakjör verkafólks á Íslandi. Sú staðreynd skýrir að hluta að innflutta varan er ódýrari en sú innlenda. Erum við sem þjóð stolt af því? Er sjálfgefið að það verði alltaf til nægur matur erlendis til að flytja til Íslands? Í mörgum ríkjum telja menn sig hafa fundið út að lausnin á loftlagsvanda þjóða sé að fækka búfé vegna gasmengunar frá dýrum, en það hefur þær afleiðingar í för með sér að framleiðslan verður dýrari, framboð vörunnar dregst saman og það er alls ekki sjálfgefið að erlendis verði gnógt framboðs af þeirri vöru sem þarf til að metta mannfólk á Íslandi. Það kemur því spánskt fyrir sjónir að Félag atvinnurekenda og Neytendasamtökin séu komin í eina sæng saman um að nýsamþykkt breyting á búvörulögum sé stórhættuleg íslensku samfélagi. Er það virkilega svo að hagsmunir stórkaupmanna og hagsmunir neytenda séu þeir sömu í þessu máli? Þarna held ég að menn skorti þekkingu og vilja til að kynna sér staðreyndir málsins. Ég held að Neytendasamtökin ættu að hafa mun meiri áhyggjur af dvínandi framleiðsluvilja bænda um allan heim og hver áhrif þess verða til skemmri og lengri tíma á markað með matvörur. Við þurfum jú öll á bónda að halda á hverjum degi því maturinn verður ekki til í vél á færibandi í búðinni. Nýsamþykktar breytingar á búvörulögum veita kjötafurðastöðvum sömu tækifæri og lengi hafa þekkst í nágrannalöndum okkar til hagræðingar í rekstri. Þetta á að vera neytendum til hagsbóta og skila sér í sanngjarnara verði til bænda. Bændur eru líka neytendur – áfram íslenskur landbúnaður og innlend framleiðsla öllum neytendum til hagsbóta um ókomna tíð. Höfundur er sauðfjár- og grænmetisbóndi, formaður deildar sauðfjárbænda í Bændasamtökunum og á sæti í stjórn BÍ. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landbúnaður Alþingi Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir Skoðun Jákvæður orðaforði eykur hamingju og vellíðan Helga Fjóla Sæmundsdóttir Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson Skoðun Katrín Jakobsdóttir forseti Viðar Pálsson Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir Skoðun Mýtan um launin Elsa Nore Skoðun Hvað getur Ísland gefið öðrum þjóðum? Gunnar Hersveinn Skoðun Samt kýs ég Katrínu Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Skoðun Skoðun Hreinleikaþráin Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Hvað getur Ísland gefið öðrum þjóðum? Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir skrifar Skoðun Jákvæður orðaforði eykur hamingju og vellíðan Helga Fjóla Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Látum hjartað ráða för Sigrún Traustadóttir skrifar Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Katrín Jakobsdóttir forseti Viðar Pálsson skrifar Skoðun Þjóðarsátt líka fyrir fatlað fólk Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Í ker eða kistu Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar Skoðun Gummi Kalli, einlægur, skemmtilegur og frábær leiðtogi Arnar Ragnarsson skrifar Skoðun Ræstingafyrirtæki og starfsmannaleigur í jafnréttisparadísinni Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Forysta til framtíðar Hópur presta skrifar Skoðun Fyrir hverja eru skoðanakannanir? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Án varna, ekkert frelsi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Mýtan um launin Elsa Nore skrifar Skoðun Samt kýs ég Katrínu Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Viltu vera memm? Birna Dröfn Birgisdóttir skrifar Skoðun Tíminn að renna út Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Átt þú rétt á sumarbústað? Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vonbrigði fyrir þá verst settu Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Fögnum unnum sigrum og aðlögumst nýjum tímum Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er minn forseti! Sara Dögg Svanhildardóttir skrifar Skoðun Baráttan heldur áfram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Forsetinn minn 2024 Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Vanefndir Flugakademíu Íslands Gunnar Hjörtur Hagbarðsson skrifar Skoðun Hippókratesareiðurinn þarf að verða að veruleika Matthildur Björnsdóttir skrifar Sjá meira
Í lok mars voru samþykkt á Alþingi lög nr. 30/2024 um framleiðendafélög sem er breyting á búvörulögum nr. 99/1993. Allnokkur stormur hefur verið í fjölmiðlum um þessa lagasetningu og margir sjálfskipaðir sérfræðingar um málefni landbúnaðar tjáð sig um málið. Í umræðum um málið á Alþingi er athyglisvert að sjá afstöðumun einstakra þingmanna til málsins milli annarra og þriðju umræðu. Flestir sammála í annarri umræðu en í þriðju umræðu virðist eins og andhverfa sumra þingmanna hafi mætti í pontu og fundið málinu allt til foráttu. Á undanförnum árum höfum við sem stundum landbúnað skynjað vel þá gjá sem virðist fara stækkandi milli dreifbýlis og þéttbýlis. Að öllum líkindum er sú stökkbreyting sem varð í málflutning einstakra þingmanna milli annarra og þriðju umræðu til marks um áðurnefnda gjá og endurspeglast í þekkingarleysi á málefnum landbúnaðarins. Alþingi til varnar skulum við einnig hafa í huga orð fráfarandi matvælaráðherra í umræðum um málið 21. nóvember sl. þegar hún segir: „Þingið fær að glíma við þetta. Þingið fær að sýna hvað í því býr.“ Það hefur verið skrifaður fjöldi skýrslna undanfarin ár sem hafa bent á nauðsyn þessarar lagasetningar og ég ætla að hrósa Alþingi fyrir að hafa stigið þetta skref og sýnt hvað í því býr. Sú samkeppni sem við stöndum frammi fyrir kemur erlendis frá og í öllum samanburði er íslenski markaðurinn örmarkaður. Þá er rétt að minna á þá staðreynd að krafan um ódýran mat er í raun ekkert annað en dýr blekking. Sjálfur hef ég í mínu búskap undanfarin ár verið að selja hluta af þeim afurðum sem ég framleiði beint frá býli. Í samtölum mínu við neytendur skynja ég mikinn velvilja neytenda í garð innlendrar framleiðslu sem virkar eins og vítamínsprauta á að halda áfram að gera það sem ég er að gera. Helstu ástæður dvínandi framleiðsluvilja bænda undanfarin ár, eru fyrst og fremst langvarandi afkomuleysi og sú staðreynd að kjör þeirra sem stunda landbúnað hafa dregist verulega saman í samanburði við kjör annarra stétta í landinu. Á vef Hagstofunnar má finna upplýsingar um atvinnutekjur skattskyldra einstaklinga á Íslandi. Árið 2022 voru meðalatvinnutekjur þeirra einstaklinga sem höfðu skráðar atvinnutekjur 624 þúsund krónur á mánuði. Í samantekt Byggðastofnunnar frá því í maí 2022 eru skilgreind nokkur mikilvæg sauðfjárræktarsvæði á landinu. Á meðfylgjandi mynd eru atvinnutekjur á landinu öllu bornar saman við atvinnutekjur í sveitarfélögum skv. skilgreiningu Byggðastofnunnar og meðallaun á sauðfjárbúum skv. gagnasöfnun RML árið 2022. Mánaðarlaun sauðfjárbúa eru 45,5% af meðalmánaðarlaunum í landinu árið 2022. Er skrítið að framleiðsluvilji bænda hafi dvínað við þessi rekstrarskilyrði? Samanburður á atvinnutekjum (mánaðarlaunum) á landinu öllu, mikilvægum sauðfjársvæðum skv. skilgreiningu Byggðastofnunnar og á sauðfjárbúum á landinu öllu árið 2022. Á undanförnum 20 árum hefur framleiðsla dilkakjöts á hverja vetrarfóðraða kind aukist um 20% skv. gögnum Hagstofunnar. Það endurspeglast í því að breytilegur kostnaður á föstu verðlagi hefur nánast staðið í stað á hvert kíló dilkakjöts samanber greiningu Landbúnaðarháskóla Íslands síðan í maí 2021. Þar segir: „Meðaltal breytilegs kostnaðar er 474 kr./kg að meðaltali árin 2017–2019 samanborið við 479 kr./kg fyrir allt tímabilið frá og með 1998.“ Bændur eru fyrst og fremst að kalla eftir sanngjarnari skiptingu vöruverðs milli frumframleiðenda, afurðastöðvar og verslunar. Þar er munurinn mikill eftir ólíkum greinum. Frumframleiðandi kjötvara er að fá að jafnaði 30-35% af útsöluverði vörunnar í búð í sinni hlut meðan frumframleiðandi á útiræktuðu grænmeti er að fá 50-60% af útsöluverði í búð, breytilegt eftir tegundum. Samkeppni við innlendan landbúnað kemur öll erlendis frá vegna smæðar markaðar og svo máttleysis stjórnvalda þegar kemur að tollum á búvörur. Höfum það hugfast að launakjör verkafólks erlendis eru allt önnur en launakjör verkafólks á Íslandi. Sú staðreynd skýrir að hluta að innflutta varan er ódýrari en sú innlenda. Erum við sem þjóð stolt af því? Er sjálfgefið að það verði alltaf til nægur matur erlendis til að flytja til Íslands? Í mörgum ríkjum telja menn sig hafa fundið út að lausnin á loftlagsvanda þjóða sé að fækka búfé vegna gasmengunar frá dýrum, en það hefur þær afleiðingar í för með sér að framleiðslan verður dýrari, framboð vörunnar dregst saman og það er alls ekki sjálfgefið að erlendis verði gnógt framboðs af þeirri vöru sem þarf til að metta mannfólk á Íslandi. Það kemur því spánskt fyrir sjónir að Félag atvinnurekenda og Neytendasamtökin séu komin í eina sæng saman um að nýsamþykkt breyting á búvörulögum sé stórhættuleg íslensku samfélagi. Er það virkilega svo að hagsmunir stórkaupmanna og hagsmunir neytenda séu þeir sömu í þessu máli? Þarna held ég að menn skorti þekkingu og vilja til að kynna sér staðreyndir málsins. Ég held að Neytendasamtökin ættu að hafa mun meiri áhyggjur af dvínandi framleiðsluvilja bænda um allan heim og hver áhrif þess verða til skemmri og lengri tíma á markað með matvörur. Við þurfum jú öll á bónda að halda á hverjum degi því maturinn verður ekki til í vél á færibandi í búðinni. Nýsamþykktar breytingar á búvörulögum veita kjötafurðastöðvum sömu tækifæri og lengi hafa þekkst í nágrannalöndum okkar til hagræðingar í rekstri. Þetta á að vera neytendum til hagsbóta og skila sér í sanngjarnara verði til bænda. Bændur eru líka neytendur – áfram íslenskur landbúnaður og innlend framleiðsla öllum neytendum til hagsbóta um ókomna tíð. Höfundur er sauðfjár- og grænmetisbóndi, formaður deildar sauðfjárbænda í Bændasamtökunum og á sæti í stjórn BÍ.
Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar